Dhiig-karka (Hypertension) waa xaalad caafimaad oo ku timaadda marka dhiiggu cadaadis badan ku saaro darbiyada xididdada dhiigga muddo dheer. Waa xaalad halis ah oo kor u qaadi karta khatarta cudurrada wadnaha, kelyaha, iyo istaroogga. Waa kuwan faahfaahinta sababaha, astaamaha, iyo daaweynta dhiig-karka:
Maxaa Sababa Dhiig-Karka?
Dhiig-karka waxaa loo qaybin karaa laba nooc:
1. Dhiig-karka aan sababta lahayn (Primary Hypertension):
Badanaa lama oga sabab gaar ah, laakiin waxaa keeni kara:
Cuntooyinka cusbada badan leh.
Dhiig-karka dhaxalka ku yimaada.
Culeys xad-dhaaf ah.
Da' weyn.
Hab-nololeed aan firfircooneyn (fadhi badan).
2. Dhiig-karka labaad (Secondary Hypertension):
Waxaa sababa xaalado caafimaad oo kale, sida:
Cudurrada kelyaha.
Cilladaha qanjirka thyroid-ka.
Daawooyinka qaarkood (sida kuwa ka hortaga uurka ama steroids).
Dhibaatooyinka qanjirada adrenal-ka.
Maxaa Lagu Gartaa Dhiig-Karka?
Calaamadaha dhiig-karku waa kuwo aan marar badan muuqan ilaa uu heer halis ah gaaro, laakiin waxaa laga yaabaa inaad aragto:
Madax xanuun joogto ah, gaar ahaan subaxdii.
Daal iyo tabar-darro.
Neefsashada oo kugu adkaata.
Aragga oo dhibaato yeesha.
Dhiig kasoo baxa sanka.
Dhiig-karka aad u sarreeya wuxuu sababi karaa xanuun xabadka ah ama dhabar-ka xanuun.
Ogow: Dhiig-karka badanaa waa “aamusnaan” (silent killer) oo aan calaamado muuqda lahayn, sidaas darteed baaritaanka joogtada ah ayaa muhiim ah.
Maxaa Lagu Daweeyaa Dhiig-Karka?
1. Isbedelka Hab-Nololeedka:
Cunto caafimaad leh: Ka fogow cusbada badan, cuntooyinka dufanka leh, iyo sonkorta badan. Dooro khudrad, miro, iyo cuntooyinka hodanka ku ah potassium-ka.
Culeyska dhimis: Haddii aad cayilan tahay, miisaan dhimistu waxay si weyn u yareyn kartaa cadaadiska dhiigga.
Jimicsi joogto ah: Samee jimicsi fudud sida socodka, orodka, ama dabaasha ugu yaraan 30 daqiiqo maalintii, 5 maalmood toddobaadkii.
Ka fogow sigaar cabista iyo wax yaabaha maan dooriyaha ah sababto ah Waxay si weyn u kordhiyaan khatarta dhiig-karka.
Maaree walwalka ugu horeen tuko salaad sunno ah kabid alle bari adkaartane aqriso kadibna Samee farsamooyin dejin ah sida yoga, meditation, ama neefsasho qoto dheer.
2. Daawooyinka:
Dhakhtarku wuxuu kuu qori karaa daawooyin dhiig-karka hoos u dhigaya, sida:
Diuretics (daawooyinka ka caawiya ka saaridda dheecaanka jirka).
ACE inhibitors ama ARBs.
Beta blockers.
Calcium channel blockers.
Waa muhiim inaad raacdo tilmaamaha dhakhtarka oo aad si joogto ah u qaadato daawooyinkaaga.
3. Baaritaan joogto ah:
Hubi cadaadiska dhiiggaaga si joogto ah, ugu yaraan bishiiba mar haddii aad khatar u tahay dhiig-karka oo aad ogtahay inaad qabto dhiig-karka.
Talooyinka Kahortagga Dhiig-Karka
Cunnooyinka cusbada yar ku dadaal.
Samee dhaqdhaqaaq joogto ah.
Dhiig-karkaaga si joogto ah u cabbir, gaar ahaan haddii uu qoyskaaga ku jiro qof dhiig-karka qaba.
Ka fogow daawooyinka aan dhakhtar kugula talin oo ku celi dhibaatada dhiig-karka.
Haddii dhiig-karku si fiican loo maamulo, waxaa si weyn loo yareyn karaa khataraha caafimaad ee ka dhalan kara. Haddii aad u baahan tahay talo dheeraad ah, waan ku caawin karaa.
0 Comments